CÔNG CUỘC HUẤN LUYỆN PHAN SINH – NGUỒN HỨNG KHỞI
“Noi gương vị Hiền Phụ Sốt Mến của chúng ta và theo đúng các truyền thống của Dòng, anh em sẽ bày tỏ tình yêu con thảo của mình với Đức Trinh Nữ Maria trong các cử hành phụng vụ, và trong các việc đạo đức bình dân khác (như Lần Chuỗi Mân Côi, Bảy Sự Vui Phan Sinh và những hình thức sùng kính địa phương khác) cũng như trong kinh nguyện cá nhân”.[1]
Khi còn nhỏ, ở quê tôi, trong Nhà Văn Hóa có một phòng trưng bày cố định các bức Linh Ảnh về Đức Trinh Nữ Maria, được sưu tập từ nhiều đền thờ khác nhau. Việc trưng bày những bức linh ảnh đó thật đặc biệt trong bối cảnh đất nước của tôi do một thể chế vô thần lãnh đạo. Họ chủ trương bãi bỏ mọi hình thức biểu đạt tôn giáo, chứ đừng nói đến việc triển lãm những hình ảnh liên quan đến Đức Maria. Nhìn vào các bức linh ảnh được trưng bày, thực sự tôi không thể phân biệt được ý nghĩa khác nhau của các bức linh ảnh Mẹ Thiên Chúa khác nhau như thế nào. Phải vài năm sau, tôi mới hiểu được lý do dân Chúa xây dựng những đền thánh bày tỏ lòng sùng kính Đức Maria, để tưởng niệm biến cố Mẹ đặc biệt hiện ra, an ủi, nâng đỡ, trao thông điệp cho con cái của Mẹ tại chính những nơi đó. Có lẽ việc tôi cùng với cha mẹ đi hành hương đến một số đền thờ đã giúp cho tôi hiểu về lịch sử và ý nghĩa của những đền thờ đó. Tuy nhiên, vấn đề là việc sùng kính Đức Maria đã trở nên rất phổ biến, ít nhất là ở quê của tôi, nhưng lòng sùng kính ấy của người giáo dân dành cho Đức Maria cách nào đó đã lu mờ đi lòng tôn kính dành cho Thiên Chúa. Nhìn chung, theo ý kiến của cá nhân tôi, Đức Maria được sùng kính như một nữ vương. Dường như việc sùng kính Đức Mẹ chỉ tập trung vào Mẹ mà không hề nhắc đến một cách rõ ràng tương quan của Mẹ với Chúa Kitô. Và việc sùng kính này không xác định được rõ sứ mạng của Đức Maria với Thiên Chúa. Chính vì thế, lòng sùng kính Đức Maria quá mức sẽ dễ dẫn đến khuynh hướng coi Đức Maria như là Đấng Cứu Độ nhân hậu, giàu lòng thương xót, hằng cầu thay nguyện giúp cho các tội nhân, đối lại với hình ảnh Thiên Chúa như Người Cha nghiêm khắc, sẵn sàng trừng phạt những đứa con lầm lỗi. Lẽ dĩ nhiên, tôi đã từng suy nghĩ như thế khi còn nhỏ về Đức Maria, lối suy nghĩ ấy sẽ không bao giờ khiến tôi có thể cảm nhận được ánh sáng chiếu toả của Thiên Chúa như một Người Cha giàu lòng thương xót. Phải mất một khoảng thời gian dài sau đó tôi mới xác định rõ mối liên kết của tôi với Đức Maria, nhờ vào việc tôi nỗ lực nghiên cứu những đầu sách về Thánh Mẫu học.
Tôi hiểu được rằng mỗi chúng ta đều có những câu chuyện riêng để kể về sự gần gũi và mối liên hệ khăng khít với Đức Trinh Nữ Maria Vô Nhiễm Nguyên Tội. Tôi viết hồi ký cá nhân này với mục đích mời gọi độc giả hãy tự chất vấn bản thân: “Tôi có liên kết mật thiết với Mẹ Thiên Chúa hay không? Mối liên kết đó được thể hiện như thế nào, tiến triển ra sao và bao gồm những việc làm nào trong đời sống của cá nhân tôi? Tôi đã trở thành một Đạo Binh của Đức Trinh Nữ Maria hay chưa? Đức Maria có đủ sức hút khiến tôi không ngừng kể về sự hiện diện của Mẹ trong cuộc sống của tôi hay không?”
Khi được Đức Trinh Nữ Vô Nhiễm thúc đẩy và hướng dẫn, chúng ta hoàn toàn có khả năng nói về linh đạo về Đức Trinh Nữ Maria trong đời sống hàng ngày. Mẹ không chỉ là một mẫu gương cho chúng ta, mà còn là người bạn đồng hành nghĩa thiết với chúng ta trên hành trình của cuộc sống. Vì thế, chúng ta có thể hoàn toàn tín thác vào sự chở che của Mẹ. Linh đạo Đức Maria còn hơn cả những việc làm đạo đức bình dân, tức là tôn vinh Mẹ, mà còn có nghĩa là việc sùng kính cá nhân để luôn trông cậy vào Mẹ. Nói cách khác, một người tận hiến cuộc đời cho Đức Trinh Nữ Maria không dừng lại ở những thực hành đạo đức bình dân bên ngoài, nhưng hơn nữa, người ấy không ngừng noi gương bắt chước con đường Mẹ đã đi, dâng hiến cả cuộc đời, cả tâm tưởng và mở lòng thưa hai tiếng “xin vâng” với Lời Thiên Chúa.[2] Việc vun trồng mối tương quan mật thiết với Đức Trinh Nữ Maria làm cho chúng ta cảm nghiệm được tình yêu thương Mẹ dành cho mỗi chúng ta. Vì vậy, việc tin tưởng trọn vẹn vào Mẹ là cách thế chúng ta đáp lại tình yêu của Mẹ Maria dành cho chúng ta. Trên con đường tiến triển của đời sống tâm linh, chúng ta nhận thức sâu sắc hơn về bản thân; ý thức rằng bản thân chúng ta yếu đuối và đầy tội lỗi; và cảm nếm được hương vị của thập giá trong cuộc đời chúng ta trong những hoàn cảnh khác nhau của cuộc sống. Chúng ta rất cần đến sự hiện diện và sự trợ giúp đắc lực của Đức Maria trong đời sống, ngõ hầu tương quan của chúng ta với Thiên Chúa không bị phai nhạt theo dòng thời gian. Như thánh Gioan Tông Đồ đứng dưới chân Thập giá trên đồi Canvê, chúng ta hãy đón lấy những di chúc từ cây thập giá và mang Mẹ Chúa Kitô vào mọi điều liên quan đến cuộc sống của chúng ta. Bằng cách này, chúng ta đón nhận Mẹ Maria vào trong cuộc sống của mình.[3]
Tôi trình bày việc chúng ta sống tâm tình phó thác, đó không phải là việc làm chỉ cần thực hiện một lần là đủ. Tâm tình này có thể thực hành theo nhiều cách thế khác nhau như: lời cầu nguyện, lần chuỗi Mân Côi, nguyện ngắm, hành hương, cử hành phụng vụ hay trở thành thành viên thuộc các hiệp hội, các hội đoàn nhận Đức Maria là Đấng Bảo Trợ. Ngay cả khi những hoạt động này chỉ mang hình thức bề ngoài, nhưng nếu chúng ta biết phó thác cho Đức Maria thì những phương thức kể trên lại trở thành những hoạt động mang tính cá vị, định hình một lối sống, một cách suy nghĩ đặc thù trong đời sống. Đức Trinh Nữ Vô Nhiễm thường được kêu cầu trong những suy nghĩ của chúng ta, làm cho mối tương quan của chúng ta với Mẹ ngày càng bền sâu sắc, bền chặt và phát triển hơn. Đây chính là con đường thiêng liêng dành cho những ai muốn gia tăng lòng yêu mến Đức Maria, thay đổi đời sống của họ theo gương của Mẹ, nhằm loan báo Tin Mừng Chúa Kitô. Mỗi chúng ta đều có thể nhận lãnh được những ân sủng cần thiết, để ngày càng gắn bó liên lỷ hơn với Đức Maria khi phó thác đời sống mình cho Mẹ, ngay cả khi Đức Maria không hiện ra cách nhãn tiền như Mẹ đã từng hiện ra nhiều lần được ghi nhận trong lịch sử Giáo hội.
Dẫu cho các cộng đoàn đời sống thánh hiến thuộc các Hội Dòng đều mặc lấy tâm tình tận hiến cho Đức Trinh Nữ Maria theo một cách thế riêng biệt, nhưng có một vài điều trong linh đạo Dòng Phan Sinh của chúng ta giúp chúng ta có một mối liên hệ đặc biệt với danh hiệu Đức Maria – Mẹ Thiên Chúa. Ở tầng dưới Vương cung thánh đường kính thánh Phanxicô tại Assisi, có một bức bích họa của Cimabue mô tả Thánh Phanxicô như một người tôi tớ khiêm nhường đứng bên cạnh Đức Trinh Nữ Maria khi Người đang bồng ẵm Hài Nhi Giêsu, xung quanh là các Thiên thần đang cung kính tôn thờ. Vị Hiền Phụ Sốt Mến Phanxicô dường như đứng ở vị trí thấp hơn và lui về phía sau so với Đức Maria trong bức bích họa, vì ngài hoàn toàn ý thức được ai mới là tâm điểm của sự tôn thờ này trên Thiên Đàng. Thánh Phanxicô tay cầm một cuốn sách mà dấu đinh lộ rõ trên bàn tay và thân thể ngài. Danh hoạ Cimabue đã diễn tả một thái độ thánh thiêng mà mỗi Anh Em Hèn Mọn cần làm triển nở là: trở nên khiêm nhu và tỏ lòng tôn kính trước nhan Mẹ Thiên Chúa. Đây là một nền linh đạo mời gọi chúng ta từ bỏ khát vọng trở nên quan trọng, vĩ đại, hay muốn thống trị người khác. Khát vọng này vốn bám rễ sâu nơi lòng kiêu hãnh của con người cách chung.[4] Người Nữ Tỳ của Thiên Chúa không dạy các anh em Phan Sinh về vương quyền, sự vĩ đại hay việc tìm kiếm vinh quang, mà Đức Maria dạy các anh em tiến lại gần với Thiên Chúa và thưa hai tiếng “xin vâng” với Ngài như Mẹ đã thưa. Đức Maria bồng ẵm Hài Nhi Giêsu trên tay cũng mời gọi các anh em Phan Sinh hãy cưu mang Ngôi Lời, và hạ sinh Ngài trong thế gian.[5] Thánh Phanxicô hằng yêu mến Đức Trinh Nữ Maria và bày tỏ lòng biết ơn Mẹ, vì đã hạ sinh Ngôi Hai Thiên Chúa, Ngài trở thành người anh em của chúng ta.[6] Trên hết, thánh nhân nhìn lên Đức Maria như một Người Mẹ phục vụ cho công trình cứu chuộc của Thiên Chúa và dạy chúng ta cách thức tôn thờ Ba Ngôi Thiên Chúa. Hơn nữa, Đức Maria còn dạy thánh Phanxicô sống tinh thần nghèo khó và khiêm nhu khi thánh nhân khao khát tìm kiếm sự hiện diện của Thiên Chúa trong cuộc đời và kết hiệp mật thiết với Người.[7]
Khi chiêm nghiệm về tình yêu Thiên Chúa và ngày càng kết hiệp mật thiết với Ngài, chúng ta có dịp chiêm ngắm dung nhan Vị Hiền Thê của Chúa Thánh Thần. Ơn gọi của chúng ta là noi gương bắt chước ơn gọi làm Thân Mẫu Thiên Chúa của Đức Maria, ngõ hầu chính Mẹ sẽ đưa chúng ta tiến gần lại hơn trong mối tương quan nghĩa thiết với Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần. Mối tương quan này chúng ta vẫn đang sống và thực hành trong lòng Giáo hội.[8]
Điều chúng ta cần thực hiện ngay lúc này là thúc đẩy lòng yêu mến của chúng ta với Đức Maria và tận hiến cuộc đời cho Mẹ. Hơn hết, đó là việc chúng ta bày tỏ lòng sùng kính với Đức Maria khi khởi xướng một nền linh đạo Thánh Mẫu học. Chính vì thế, chúng ta cần tập chú vào việc noi gương Đức Maria trong đời sống hàng ngày, hành động theo cách thế Mẹ đã thực hiện. Khi có Đức Maria cùng đồng hành, chúng ta khám phá ra cách làm thế nào để mở lòng đón nhận sự tác động của Chúa Thánh Thần, học cách đón nhận và sinh hạ Ngôi Lời Nhập Thể. Qua vẻ đẹp diễm lệ và tình yêu thương vô bờ của Đức Maria, chúng ta nhận ra dung nhan hiền hậu của Thiên Chúa là Cha rất mực yêu thương. Khi chúng ta thực sự tận hiến đời mình cho Đức Maria, Mẹ sẽ không bao giờ làm lu mờ trọng tâm mà chúng ta cần hướng đến là chính Chúa Giêsu Kitô – Con Thiên Chúa. Trái lại, chúng ta càng dễ dàng nhận thấy rằng nơi nào có sự hiện diện của Đức Maria, nơi đó Ngôi Hai Thiên Chúa cùng ở đó với Mẹ, và nơi nào có Chúa Con, nơi đó cũng có Mẹ hiện diện. Đó chính là lý do khiến chúng ta mãi mãi ở lại trong tình yêu với sự đồng hành của Chúa Giêsu và Đức Trinh Nữ Maria. Và đây đích thực là mục đích mà chúng ta đặt niềm tín thác.
Tôi hiểu được rằng mỗi chúng ta đều có những câu chuyện riêng để kể về sự gần gũi và mối liên hệ khăng khít với Đức Trinh Nữ Maria Vô Nhiễm Nguyên Tội. Tôi viết hồi ký cá nhân này với mục đích mời gọi độc giả hãy tự chất vấn bản thân: “Tôi có liên kết mật thiết với Mẹ Thiên Chúa hay không? Mối liên kết đó được thể hiện như thế nào, tiến triển ra sao và bao gồm những việc làm nào trong đời sống của cá nhân tôi? Tôi đã trở thành một Đạo Binh của Đức Trinh Nữ Maria hay chưa? Đức Maria có đủ sức hút khiến tôi không ngừng kể về sự hiện diện của Mẹ trong cuộc sống của tôi hay không?”
Khi được Đức Trinh Nữ Vô Nhiễm thúc đẩy và hướng dẫn, chúng ta hoàn toàn có khả năng nói về linh đạo về Đức Trinh Nữ Maria trong đời sống hàng ngày. Mẹ không chỉ là một mẫu gương cho chúng ta, mà còn là người bạn đồng hành nghĩa thiết với chúng ta trên hành trình của cuộc sống. Vì thế, chúng ta có thể hoàn toàn tín thác vào sự chở che của Mẹ. Linh đạo Đức Maria còn hơn cả những việc làm đạo đức bình dân, tức là tôn vinh Mẹ, mà còn có nghĩa là việc sùng kính cá nhân để luôn trông cậy vào Mẹ. Nói cách khác, một người tận hiến cuộc đời cho Đức Trinh Nữ Maria không dừng lại ở những thực hành đạo đức bình dân bên ngoài, nhưng hơn nữa, người ấy không ngừng noi gương bắt chước con đường Mẹ đã đi, dâng hiến cả cuộc đời, cả tâm tưởng và mở lòng thưa hai tiếng “xin vâng” với Lời Thiên Chúa.[2] Việc vun trồng mối tương quan mật thiết với Đức Trinh Nữ Maria làm cho chúng ta cảm nghiệm được tình yêu thương Mẹ dành cho mỗi chúng ta. Vì vậy, việc tin tưởng trọn vẹn vào Mẹ là cách thế chúng ta đáp lại tình yêu của Mẹ Maria dành cho chúng ta. Trên con đường tiến triển của đời sống tâm linh, chúng ta nhận thức sâu sắc hơn về bản thân; ý thức rằng bản thân chúng ta yếu đuối và đầy tội lỗi; và cảm nếm được hương vị của thập giá trong cuộc đời chúng ta trong những hoàn cảnh khác nhau của cuộc sống. Chúng ta rất cần đến sự hiện diện và sự trợ giúp đắc lực của Đức Maria trong đời sống, ngõ hầu tương quan của chúng ta với Thiên Chúa không bị phai nhạt theo dòng thời gian. Như thánh Gioan Tông Đồ đứng dưới chân Thập giá trên đồi Canvê, chúng ta hãy đón lấy những di chúc từ cây thập giá và mang Mẹ Chúa Kitô vào mọi điều liên quan đến cuộc sống của chúng ta. Bằng cách này, chúng ta đón nhận Mẹ Maria vào trong cuộc sống của mình.[3]
Tôi trình bày việc chúng ta sống tâm tình phó thác, đó không phải là việc làm chỉ cần thực hiện một lần là đủ. Tâm tình này có thể thực hành theo nhiều cách thế khác nhau như: lời cầu nguyện, lần chuỗi Mân Côi, nguyện ngắm, hành hương, cử hành phụng vụ hay trở thành thành viên thuộc các hiệp hội, các hội đoàn nhận Đức Maria là Đấng Bảo Trợ. Ngay cả khi những hoạt động này chỉ mang hình thức bề ngoài, nhưng nếu chúng ta biết phó thác cho Đức Maria thì những phương thức kể trên lại trở thành những hoạt động mang tính cá vị, định hình một lối sống, một cách suy nghĩ đặc thù trong đời sống. Đức Trinh Nữ Vô Nhiễm thường được kêu cầu trong những suy nghĩ của chúng ta, làm cho mối tương quan của chúng ta với Mẹ ngày càng bền sâu sắc, bền chặt và phát triển hơn. Đây chính là con đường thiêng liêng dành cho những ai muốn gia tăng lòng yêu mến Đức Maria, thay đổi đời sống của họ theo gương của Mẹ, nhằm loan báo Tin Mừng Chúa Kitô. Mỗi chúng ta đều có thể nhận lãnh được những ân sủng cần thiết, để ngày càng gắn bó liên lỷ hơn với Đức Maria khi phó thác đời sống mình cho Mẹ, ngay cả khi Đức Maria không hiện ra cách nhãn tiền như Mẹ đã từng hiện ra nhiều lần được ghi nhận trong lịch sử Giáo hội.
Dẫu cho các cộng đoàn đời sống thánh hiến thuộc các Hội Dòng đều mặc lấy tâm tình tận hiến cho Đức Trinh Nữ Maria theo một cách thế riêng biệt, nhưng có một vài điều trong linh đạo Dòng Phan Sinh của chúng ta giúp chúng ta có một mối liên hệ đặc biệt với danh hiệu Đức Maria – Mẹ Thiên Chúa. Ở tầng dưới Vương cung thánh đường kính thánh Phanxicô tại Assisi, có một bức bích họa của Cimabue mô tả Thánh Phanxicô như một người tôi tớ khiêm nhường đứng bên cạnh Đức Trinh Nữ Maria khi Người đang bồng ẵm Hài Nhi Giêsu, xung quanh là các Thiên thần đang cung kính tôn thờ. Vị Hiền Phụ Sốt Mến Phanxicô dường như đứng ở vị trí thấp hơn và lui về phía sau so với Đức Maria trong bức bích họa, vì ngài hoàn toàn ý thức được ai mới là tâm điểm của sự tôn thờ này trên Thiên Đàng. Thánh Phanxicô tay cầm một cuốn sách mà dấu đinh lộ rõ trên bàn tay và thân thể ngài. Danh hoạ Cimabue đã diễn tả một thái độ thánh thiêng mà mỗi Anh Em Hèn Mọn cần làm triển nở là: trở nên khiêm nhu và tỏ lòng tôn kính trước nhan Mẹ Thiên Chúa. Đây là một nền linh đạo mời gọi chúng ta từ bỏ khát vọng trở nên quan trọng, vĩ đại, hay muốn thống trị người khác. Khát vọng này vốn bám rễ sâu nơi lòng kiêu hãnh của con người cách chung.[4] Người Nữ Tỳ của Thiên Chúa không dạy các anh em Phan Sinh về vương quyền, sự vĩ đại hay việc tìm kiếm vinh quang, mà Đức Maria dạy các anh em tiến lại gần với Thiên Chúa và thưa hai tiếng “xin vâng” với Ngài như Mẹ đã thưa. Đức Maria bồng ẵm Hài Nhi Giêsu trên tay cũng mời gọi các anh em Phan Sinh hãy cưu mang Ngôi Lời, và hạ sinh Ngài trong thế gian.[5] Thánh Phanxicô hằng yêu mến Đức Trinh Nữ Maria và bày tỏ lòng biết ơn Mẹ, vì đã hạ sinh Ngôi Hai Thiên Chúa, Ngài trở thành người anh em của chúng ta.[6] Trên hết, thánh nhân nhìn lên Đức Maria như một Người Mẹ phục vụ cho công trình cứu chuộc của Thiên Chúa và dạy chúng ta cách thức tôn thờ Ba Ngôi Thiên Chúa. Hơn nữa, Đức Maria còn dạy thánh Phanxicô sống tinh thần nghèo khó và khiêm nhu khi thánh nhân khao khát tìm kiếm sự hiện diện của Thiên Chúa trong cuộc đời và kết hiệp mật thiết với Người.[7]
Khi chiêm nghiệm về tình yêu Thiên Chúa và ngày càng kết hiệp mật thiết với Ngài, chúng ta có dịp chiêm ngắm dung nhan Vị Hiền Thê của Chúa Thánh Thần. Ơn gọi của chúng ta là noi gương bắt chước ơn gọi làm Thân Mẫu Thiên Chúa của Đức Maria, ngõ hầu chính Mẹ sẽ đưa chúng ta tiến gần lại hơn trong mối tương quan nghĩa thiết với Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần. Mối tương quan này chúng ta vẫn đang sống và thực hành trong lòng Giáo hội.[8]
Điều chúng ta cần thực hiện ngay lúc này là thúc đẩy lòng yêu mến của chúng ta với Đức Maria và tận hiến cuộc đời cho Mẹ. Hơn hết, đó là việc chúng ta bày tỏ lòng sùng kính với Đức Maria khi khởi xướng một nền linh đạo Thánh Mẫu học. Chính vì thế, chúng ta cần tập chú vào việc noi gương Đức Maria trong đời sống hàng ngày, hành động theo cách thế Mẹ đã thực hiện. Khi có Đức Maria cùng đồng hành, chúng ta khám phá ra cách làm thế nào để mở lòng đón nhận sự tác động của Chúa Thánh Thần, học cách đón nhận và sinh hạ Ngôi Lời Nhập Thể. Qua vẻ đẹp diễm lệ và tình yêu thương vô bờ của Đức Maria, chúng ta nhận ra dung nhan hiền hậu của Thiên Chúa là Cha rất mực yêu thương. Khi chúng ta thực sự tận hiến đời mình cho Đức Maria, Mẹ sẽ không bao giờ làm lu mờ trọng tâm mà chúng ta cần hướng đến là chính Chúa Giêsu Kitô – Con Thiên Chúa. Trái lại, chúng ta càng dễ dàng nhận thấy rằng nơi nào có sự hiện diện của Đức Maria, nơi đó Ngôi Hai Thiên Chúa cùng ở đó với Mẹ, và nơi nào có Chúa Con, nơi đó cũng có Mẹ hiện diện. Đó chính là lý do khiến chúng ta mãi mãi ở lại trong tình yêu với sự đồng hành của Chúa Giêsu và Đức Trinh Nữ Maria. Và đây đích thực là mục đích mà chúng ta đặt niềm tín thác.
fr. Pior Stanislawczyk, OFMConv.
Tổng thư ký đặc trách huấn luyện
Tổng thư ký đặc trách huấn luyện
Nguồn: https://www.ofmconv.net/en/affidarsi-a-maria/
Chuyển ngữ: fr. Giuse Lê Phạm Viết Hoàng, OFMConv.
Chuyển ngữ: fr. Giuse Lê Phạm Viết Hoàng, OFMConv.
1. Hiến chương (2019), số 47, §1.
2. Xc. Adam Rybicki, Maryjna duchowość, in: Leksykon duchowości katolickiej, edited by Marek Chmielewski, Lublin-Cracow 2002, pp. 493-496.
3. Xc. John Paul II, Encyclical Letter Redemptoris Mater, Rome 1987, no. 45, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_25031987_redemptoris-mater.html, January 16, 2024.
4. Xc. Lotar Hardick, Josef Terschlusen, Kajetan Esser, OFM, Franciszkańska Reguła życia, Niepokalanów 1988, pp. 100-101.
4. Xc. Lotar Hardick, Josef Terschlusen, Kajetan Esser, OFM, Franciszkańska Reguła życia, Niepokalanów 1988, pp. 100-101.
5. Xc. Second Version og the Letter to the Faithful, no. 50-53; Đường hướng huấn luyện, số 200.
6. Xc. 2 Cel 198; 1 Bonaventure 9.3; Đường hướng huấn luyện, số 786,1165.
7. Xc. Alfonso Pompei, OFM Conv., Maryja, Matka Boża, in: Leksykon duchowości franciszkańskiej, edited by Emil Kumka, OFM Conv., Cracow-Warsaw 2016, pp. 878-894.
8. Xc. Order of Friars Minor Conventual, Franciscan Discipleship. Ratio Studiorum, Rome 2022, no. 38, https://ofmconv.net/download/discepolato-francesc-ratio-stud-2022/, January 16, 2024.
8. Xc. Order of Friars Minor Conventual, Franciscan Discipleship. Ratio Studiorum, Rome 2022, no. 38, https://ofmconv.net/download/discepolato-francesc-ratio-stud-2022/, January 16, 2024.
.jpg "THÁNH PHANXICÔ VÀ MẦU NHIỆM THẬP GIÁ")
.JPG "TINH THẦN TRUYỀN GIÁO")
.jpg "MỘT PHONG TRÀO HUYNH ĐỆ")
